Pomóż dziecku, które doświadcza cyberprzemocy

Nastolatki, które doświadczają przemocy w internecie, często są osamotnione – co trzeci z nich nikomu o tym nie powiedział i nie poprosił o pomoc. Co jako rodzice możemy zrobić z tym wnioskiem z badania NASK Nastolatki 3.0?

– Cyberprzemoc często jest anonimowa. Równie często młodzi ludzie domyślają się, kto jest sprawcą ataków. Kolejny problem to niski poziom kontroli tego rodzaju agresywnych zachowań przez dorosłych.W przeciwieństwie do przemocy w realnym świecie, akty cyberprzemocy są rejestrowane, utrwalane, podawane dalej. To wszystko powoduje, że ofiary mocniej i dłużej odczuwają ich skutki – mówi Anna Borkowska z Akademii NASK.

Oczywiście nie każda złośliwość, której dziecko dozna w internecie, to cyberbullying (prześladowanie internetowe). Zjawisko to pojawia się przy dużej nierówności sprawcy i ofiary. Sprawca jest na silniejszej pozycji (biegłość w używaniu internetu, grupa wspierająca jego zachowania itp.). Dlatego ten rodzaj nękania jest tak uciążliwy i często długotrwały. Aby je przerwać, potrzebna jest interwencja z zewnątrz. Nie możemy bagatelizować tych problemów. Ich skutkiem są dla naszych dzieci problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne. Młodzież skarży się na następujące problemy:

• agresja werbalna – wyzywanie na czatach internetowych, zamieszczanie komentarzy na forum  internetowym w celu ośmieszenia, sprawienia przykrości lub wystraszenia innej osoby,
• upublicznianie upokarzających ofiarę, przerobionych zdjęć i filmików,
• wykluczanie z grona „znajomych” w internecie, celowe ignorowanie czyjejś aktywności w sieci,
• zamieszczanie przykrych komentarzy na profilach innych osób w portalach typu Facebook, Instagram itp.,
• włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś w celu zamieszczania w jego imieniu obraźliwych postów i zdjęć na profilach innych użytkowników,
• uporczywe zgłaszanie strony/profilu jako łamiącej regulamin, co może skutkować zablokowaniem/zamknięciem strony/profilu.

Nie przegap i nie bagatelizuj objawów!

Nie znasz haseł do mediów społecznościowych swojego dziecka, ale czujesz i widzisz, że coś jest nie tak. Jak rozpoznać, że może być ofiarą cyberprzemocy?

• Dziecko ma dużą huśtawkę nastrojów – jest przygnębione, zrezygnowane, złości się bez wyraźnej przyczyny, wydaje się być czymś zmartwione/zaniepokojone.
• Reaguje bardzo emocjonalnie na pozornie mało istotne sytuacje, staje się wybuchowe i agresywne w stosunku do członków rodziny;
• Zachowuje się inaczej niż zwykle, zmienia nawyki;
• Nie śpi lub śpi niewiele, omija posiłki, a w przypadku młodszych dzieci – zaczyna mieć koszmary lub zaczyna się moczyć w nocy.
• Wycofuje się z kontaktów, nagle zmienia krąg znajomych, zrywa kontakty z najlepszym przyjacielem/przyjaciółką.
• Zaczyna mieć problemy w szkole – odmawia chodzenia do szkoły lub robi to z dużymi oporami, zaczyna dostawać znacznie gorsze oceny, wchodzi w konflikty z rówieśnikami/ innymi uczniami lub z nauczycielami.
• Skarży się na różne dolegliwości  – boli je brzuch lub głowa.

Uwaga! Opisane powyżej objawy mogą świadczyć o byciu ofiarą przemocy także offline. W przypadku cyberprzemocy możesz zaobserwować także następujące objawy:

• Stara trzymać się na uboczu korzystając ze smartfona, tabletu czy komputera, reaguje nerwowo na sygnał przychodzącego SMSa lub powiadomienia.
• Bardzo dużo czasu spędza online, obsesyjnie sprawdza SMSy i/lub swoje konto/swój profil w mediach społecznościowych.
• Unika konkretnych stron, profili lub aplikacji, nawet jeśli wcześniej chętnie z nich korzystało, nagle usuwa całą zawartość swojego profilu lub bloga i całkowicie rezygnuje z jakiejkolwiek aktywności w sieci.

Twoje zadanie: siła spokoju!

Kiedy masz pewność, że dziecko jest ofiarą cyberprzemocy, Twoim głównym zadaniem jest zapewnić mu bezwarunkowe wsparcie i zachować absolutny spokój, by miało poczucie, że pomożesz mu z jego problemem!

Ofiary często są niesłusznie przekonane, że w jakiś sposób zasłużyły sobie na to, co je spotyka. Nie obwiniajmy dziecka za to, co je spotkało

– Przede wszystkim nie panikujmy. Ważny jest spokój dorosłych. Pamiętajmy, że doświadczenie cyberprzemocy wiąże się z poczuciem ogromnej bezsilności i poczuciem winy. Ofiary często są niesłusznie przekonane, że w jakiś sposób zasłużyły sobie na to, co je spotyka. Nie obwiniajmy dziecka za to, co je spotkało. Powiedzmy mu, że nie jest winne. Zapewnijmy, że nie będziemy się na nie złościć, niezależnie od tego, co je spotkało w sieci – mówi Anna Borkowska, ekspertka NASK.

Działania spokojnego, odpowiedzialnego rodzica

• Nie ograniczaj dziecku dostępu do internetu, nie zabraniaj mu korzystać ze smartfona. To częsty błąd. Dziecko może odebrać to jako karę (nawet jeśli Twoją intencją jest ochrona przed dalszymi atakami). Następnym razem, gdy coś złego spotka je w sieci, nie zwróci się do Ciebie o pomoc.
• Pamiętaj, że cyberprzemoc często realizowana jest wieloma kanałami równocześnie – mailowo, na portalach społecznościowych, z użyciem specjalnie tworzonych w tym celu fałszywych stron www, poprzez komunikatory (również w grach komputerowych), SMSy i MMSy.
• Porozmawiajcie o tym, co się wydarzyło. Ustal jak najwięcej szczegółów dotyczących przebiegu wydarzeń. To może być dla dziecka bardzo trudne – wykaż zrozumienie i spróbuj je przekonać, że tylko znając całą sytuację możesz mu pomóc. Nie komentuj wypowiedzi, a w żadnym razie nie sugeruj, że może „zasłużyło” na takie zachowanie (to powodują np. pytania w stylu „A co zrobiłaś/eś wcześniej, czy ta osoba może być na ciebie zła?”).
• Umów się z dzieckiem, aby zgłaszało Ci każdą sytuację nękania w sieci. Poproś je również, aby nigdy nie kasowało wiadomości, komentarzy czy zdjęć. Niech je przekazuje Tobie. Zapewnij je, że nie będziesz go oceniać, niezależnie od tego, jak przykre, zawstydzające czy upokarzające materiały Ci pokaże. Wyjaśnij, że jest to potrzebne, by mogło otrzymać Twoją pomoc!
• Zabezpiecz dowody – zapisz i wydrukuj wszystkie wiadomości i zdjęcia, zapisz filmy. Zrób kopie stron internetowych i portali, na których pojawiły się obraźliwe treści, zapisz adresy stron i nazwy użytkowników.
• Jeśli cyberprzemoc ma charakter mowy nienawiści (np. związanej z wyznaniem, kolorem skóry czy pochodzeniem dziecka) – zgłoś incydent. Możesz także zgłosić niewłaściwe treści do usunięcia administratorowi strony.
• Jeśli przemoc online trwa i nasila się, powiadom policję.
• Poradź dziecku, aby nie utrzymywało kontaktu ze sprawcą cyberprzemocy, nie odpowiadało na obraźliwe komentarze itp.
• Zasugeruj zmianę ustawień komunikatorów czy profili w mediach społecznościowych. Chodzi o to, by nikt spoza listy kontaktów nie mógł się do niego pisać.
• Porozmawiaj ze szkolnym psychologiem lub pedagogiem. Jeśli podejrzewasz lub wiesz, że sprawcą cyberprzemocy jest inne dziecko ze szkoły, przekaż tę informację. Poproś o podjęcie interwencji (usunięcie obraźliwych treści, adekwatne przeprosiny, ew. podjęcie interwencji wychowawczej wobec sprawcy cyberprzemocy). Dobrym pomysłem może być też przeprowadzenie warsztatów uwrażliwiających na zjawisko cyberprzemocy itp.

Najważniejsze: nie zostawiaj dziecka samego z problemem, zabezpiecz dowody i nie bój się interweniować!

Opracowano na podstawie raportu NASK „Nastolatki 3.0” z 2018 roku oraz komunikatu Ministerstwa Cyfryzacji.