Dziecko w szpitalu: poznaj prawa dziecka i opiekuna oraz jak radzić sobie ze stresem i bólem

Kiedy dzieci trafiają do szpitala, rzeczywistość staje się dla nich wyjątkowo trudna. W takich chwilach, wiążących się często ze strachem, bólem i tęsknotą za domem, obok profesjonalnej opieki medycznej, ogromne znaczenie mają także wsparcie emocjonalne i prawne.

Szpitalny pobyt dla rodzica i dziecka to z pewnością wyzwanie. Otoczenie, leczenie, rozłąka z domem, bliskimi i zwykłym trybem życia powodują stres i obawy. Warto jednak pamiętać o przysługujących pacjentowi prawach, które mogą pomóc oswoić tę trudną sytuację.

Jakie prawa przysługują dziecku w szpitalu?

Zrozumienie praw dziecka

Podstawowe zapisy regulujące prawa dziecka w szpitalu znajdują się w Europejskiej Karcie Praw Dziecka w Szpitalu. Stanowi ona rozwinięcie Konwencji Praw Dziecka ONZ. Dzięki niej, młodzi pacjenci oraz ich opiekunowie mają zagwarantowane:

• prawo do informacji,
• odpowiedniej opieki
• i wsparcia psychologicznego.

Polska, jako sygnatariusz dokumentu, ma obowiązek przestrzegać zawartych w nim zasad:

• Hospitalizacja tylko w ostateczności – pobyt powinien być możliwy wyłącznie wtedy, gdy leczenie ambulatoryjne jest niemożliwe.
• Nierozłączność z opiekunem – rodzic lub wskazana przez niego osoba ma prawo przebywać z dzieckiem w szpitalu przez całą dobę bezpłatnie, również na oddziale intensywnej terapii. Wyjątki mogą dotyczyć placówek o charakterze epidemicznym lub izolacyjnym.
• Informacja o stanie zdrowia – zarówno opiekunowie jak i dziecko, niezależnie od wieku, powinni otrzymać wiedzę o rozpoznaniu, leczeniu i konsekwencjach rezygnacji z niego.
• Prawo do decyzji od 16 r.ż. – od ukończenia 16 lat pacjent nabywa samodzielność w kwestii wyrażania zgody na leczenie lub odmowy.

Warte uwagi jest również uprawnienie opiekunów do dostępu do dokumentacji medycznej oraz to, że szpital powinien zapewnić małoletniemu pacjentowi możliwość kontaktu ze światem zewnętrznym.

Rola Rzecznika Praw Dziecka

Nad przestrzeganiem praw dzieci czuwa Rzecznik Praw Dziecka, w części placówek funkcjonuje ponadto Pełnomocnik ds. Praw Pacjenta. Czuwa on nad przestrzeganiem praw pacjenta w szpitalu, wskazuje tryb postępowania jeśli te prawa są naruszane, udziela wsparcia oraz pomocy pacjentom w dochodzeniu ich praw, odpowiada na pytania i skargi pacjentów w ramach prowadzonej działalności.

• Pamiętaj, że zarówno dziecko, jak i jego rodzice mogą się do nich zwrócić w przypadku naruszenia przepisów.

Zarówno Pełnomocnik, jak i Rzecznik powinien go wysłuchać, pomóc i przekazać rodzicom lub opiekunom informację o zdarzeniu.

• Dziecko w szpitalu może również poprosić o rozmowę z psychologiem, jednak do jej przeprowadzenia wymagana jest zgoda rodziców.

Inne regulacje

Choć niemal każdy szpital stara się zapewnić komfortowe warunki, to pobyt w nim niejednokrotnie się z nimi nie wiąże. Dla zachowania higieny i bezpieczeństwa przez wzgląd na charakter placówki, małych pacjentów obowiązują określone regulacje. Przykładowo:

• Zgodnie z zasadami dzieci powinny przebywać ze swoimi rówieśnikami, jednak nie zawsze jest to możliwe.
• Dostęp do zabawek i aktywności podlega rygorom sanitarnym.
• Wskazane jest, by dzieci miały zajęcia edukacyjne i możliwość wypoczynku, lecz niejednokrotnie ten aspekt schodzi na dalszy plan.

Możliwość towarzyszenia dziecku

Przepisy zezwalają rodzicom, opiekunom prawnym lub wskazym przez nich osobą na przebywanie z dzieckiem przez całą dobę, również na oddziale intensywnej terapii, nie ponosząc za to opłaty.

• Jest to kluczowe dla zapewnienia poczucia bezpieczeństwa malucha.

• Szczególnie ważne jest to na oddziałach intensywnej terapii, gdzie wsparcie rodziny ma ogromne znaczenie dla zdrowienia dziecka.

Jak wyjaśnia Rzecznik Praw Pacjenta odmowa realizacji tego prawa może być podyktowana obiektywnymi przesłankami — zagrożeniem epidemicznym oraz bezpieczeństwem zdrowotnym pacjenta.

• Z tego też powodu, w szpitalach psychiatrycznych oraz zakaźnych tego rodzaju prawo jest stosowane z dużymi ograniczeniami.

Opłaty za pobyt rodzica w szpitalu

Warto pamiętać, że brak opłat dotyczy samego pobytu w placówce, szpital może natomiast naliczyć opłaty pokrywające ponoszone w związku z tym koszty, jak sprzątanie czy zużycie wody i energii.

Warunki, w jakich będzie przebywał rodzic lub opiekun, zależą od możliwości organizacyjnych danej placówki.

• Obowiązkiem szpitala jest również zapewnienie małemu pacjentowi możliwości kontaktu z bliskimi, np. telefonicznie lub mailowo.

Prawo do informacji

Zarówno rodzice lub opiekunowie ustawowi dziecka, jak i samo dziecko, niezależnie od wieku, mają prawo do informacji

• o stanie jego zdrowia, diagnostyce i leczeniu, jakim jest i będzie poddawane
• oraz o tym, co się stanie, jeśli te czynności nie zostaną podjęte.
• Rodzice lub opiekunowie mają również dostęp do dokumentacji medycznej dziecka.

Zakres informacji przekazywanych dziecku powinien być dostosowany do jego wieku.

Rodzic nie może zabronić lekarzowi przekazywania dziecku informacji na temat jego stanu zdrowia.

Pacjent powyżej 16. roku życia ma prawo do decyzji o swoim leczeniu

Nie wolno zapominać, że małoletni pacjent, który ukończył 16. rok życia, ma prawo do wyrażenia lub odmowy zgody na czynności medyczne, może też nie zgodzić się na kontynuację już rozpoczętego leczenia.

• Jeśli jego decyzja jest sprzeczna z decyzją opiekunów, obowiązkiem lekarza jest skierowanie sprawy do sądu rodzinnego.

Wcześniej zgodę na diagnozowanie i leczenie wyrażają rodzice opiekunowie, jeżeli jednak lekarz uzna, że może to zaszkodzić pacjentowi, ma obowiązek zwrócić się do sądu, co może skutkować ograniczeniem praw rodzicielskich w zakresie umożliwiającym leczenie.

W przypadku gdy decyzja opiekunów bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu dziecka, obowiązkiem lekarza jest podjęcie leczenia nawet wbrew ich woli i bez orzeczenia sądu.

Jak złagodzić stres i ból podczas pobytu w szpitalu?

Chociaż zgodnie z przepisami dzieci w szpitalu powinny przebywać z rówieśnikami, mieć możliwość zabawy, odpoczynku i nauki, to nieodłącznym elementem takiej sytuacji niestety jest nuda, szczególnie gdy konieczne jest leżenie w łóżku.

Co zatem zrobić, by szpitalny pobyt był dla dziecka możliwie najbardziej znośny? Kluczem jest zaangażowanie opiekuna. Zapewnienie wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa oraz – na ile to możliwe – rozrywki i radości.

Zabawy i gry

• Zabierz ze sobą ulubione zabawki, książki, gry planszowe czy obrazki dziecka, dzięki którym poczuje się jak w domu.
• Rozmawiajcie, czytajcie i opowiadajcie sobie historie. To nie tylko mile spędzony czas, ale też wsparcie rozwoju małego pacjenta.
• Nie krępuj się zabawy! Rysowanie, śpiewanie piosenek, zabawa w ‚głupiutkie’ gierki pomogą rozładować napięcie.
• Angażuj dziecko w zabawy ruchowe na miarę jego możliwości. Proste ćwiczenia fizyczne pozytywnie wpływają na samopoczucie.

Gry i zabawy nie tylko umilają czas, ale także pomagają odwrócić uwagę od negatywnych doświadczeń. By pomóc rozproszyć szpitalną nudę, Fundacja Dr Clown przygotowała poradnik z opisem gier i zabaw, którymi rodzic może zająć czas małego pacjenta i odciągnąć jego uwagę od stresujących okoliczności.

Terapia śmiechem

Nie bój się także używać siły… siły śmiechu! Badania dowodzą, że śmiech może obniżać poziom hormonów stresu i zwiększać produkcję endorfin, co skutecznie pomaga w łagodzeniu bólu i poprawie samopoczucia. Wdrażanie terapii śmiechem, nawet w trudnych warunkach szpitalnych, przynosi wymierne korzyści zdrowotne:

• Łagodzi ból – redukcja bólu przewlekłego nawet o 30%.
• Buduje odporność – wzmacnia układ immunologiczny.
• Obniża stres – zmniejsza poziom kortyzolu i adrenaliny.
• Poprawia samopoczucie – powoduje wydzielanie endorfin.

Podsumowując, co można zrobić, aby pobyt w szpitalu był mniej stresujący?

• Zawsze bądź obok swojego dziecka, jeśli to możliwe, aby zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa.
• Wykorzystaj dostępne zasoby, takie jak gry, książki czy zabawki, aby pomóc dziecku lepiej znosić hospitalizację.
• Informuj się o prawach swojego dziecka i nie wahaj się prosić o pomoc psychologa szkolnego czy innych specjalistów dostępnych w szpitalu.
• Pamiętaj, że śmiech jest potężnym lekarstwem, więc staraj się wprowadzać elementy zabawy i radości, nawet w szpitalnej codzienności.

Foto: Freepik

.